Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), beynin görevleri planlamamıza, odaklanmamıza ve yürütmemize yardımcı olan kısımlarını etkileyen, bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı hareketlilik, istekleri erteleyememe ve dikkat sorunları ile birlikte kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur.  DEHB, kronik ve zayıflatıcı bir bozukluk olarak kabul edilir ve bireyi akademik ve profesyonel başarılar, kişilerarası ilişkiler ve günlük işlevsellik dahil olmak üzere yaşamının birçok alanında sorun yaşamasına neden olmaktadır.

DEHB’nin üç ana türü vardır: Dikkatsizliğin baskın olduğu görünüm, Aşırı hareketlilik/ dürtüselliğin baskın olduğu görünüm, Birleşik görünüm: Hem aşırı hareketlilik /dürtüsellik hem de dikkatsizliğin kombine görünümü

Dikkatsizlik

Dikkatsizlik, görevde kalma, odaklanma ve organizasyonla ilgili zorlukları ifade eder. Bu tip DEHB tanısı için, aşağıdaki semptomlar sıklıkla görülür:

• Ayrıntılara fazla dikkat etmez veya okul veya iş görevlerinde dikkatsizce hatalar yapar.
• Dersler, konuşmalar veya uzun okumalar sırasında olduğu gibi görevlere veya etkinliklere odaklanmada sorun yaşar.
• Kendisiyle konuşulduğunda dinliyormuş gibi görünmüyor (yani, başka bir yerdeymiş gibi görünüyor).
• Talimatları takip etmez ve okul ödevlerini, ev işlerini veya iş görevlerini tamamlamaz (görevlere başlayabilir ancak hızla odağını kaybeder).
• Görevleri ve işi organize etmede sorunları vardır (örneğin, zamanı iyi yönetemez; dağınık, dağınık işi vardır; teslim tarihlerini kaçırır).
• Rapor hazırlamak ve formları doldurmak gibi sürekli zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınır veya hoşlanmaz.
• Okul kağıtları, kitaplar, anahtarlar, cüzdan, cep telefonu ve gözlük gibi görevler veya günlük yaşam için gerekli olan şeyleri sıklıkla kaybeder.
• Kolayca dikkati dağılır.
• Ev işleri yapmak ve ayak işlerini yapmak gibi günlük görevleri unutur. Daha yaşlı gençler ve yetişkinler telefon görüşmelerini geri vermeyi, faturaları ödemeyi ve randevuları almayı unutabilir.

Aşırı hareketlilik ve Dürtüsellik

Hiperaktivite, kıpırdama, aşırı enerji, sabit oturmama ve konuşkan olma gibi aşırı hareketi ifade eder. Dürtüsellik, sonuçları düşünmeden alınan kararlar veya eylemler anlamına gelir. Bu tip DEHB tanısı için, aşağıdaki semptomlar sıklıkla görülür:

• Ellerini veya ayaklarını kıpırdatır veya hafifçe vurur veya oturduğu yerde kıvranır.
• Oturamaz (sınıfta, işyerinde).
• Uygun olmayan yerlerde koşar veya tırmanır.
• Sessizce oynayamama veya boş zaman aktivitelerini yapamama.
• Her zaman “hareket halinde”, sanki bir motor tarafından sürülüyormuş gibi.
• Çok fazla konuşur.
• Bir soru bitmeden cevabı bulanıklaştırır (örneğin, insanların cümlelerini bitirebilir, konuşmalarda konuşmak için sabırsızlanabilir).
• Sıra beklerken olduğu gibi sırasını beklemekte güçlük çeker.
• Başkalarının sözünü keser veya araya girer (örneğin, konuşmaları, oyunları veya etkinlikleri kesme veya başkalarının eşyalarını izinsiz kullanmaya başlama). Daha yaşlı gençler ve yetişkinler başkalarının yaptıklarını devralabilir.

Birleşik Görünüm

Bu tip DEHB, hem dikkat eksikliği hem de aşırı hareketlilik /dürtüsellik  tipleri için her iki kriter de karşılandığında teşhis edilir.

Tedavi

DEHB tedavisi genellikle terapi ve ilaç müdahalesinin bir kombinasyonunu kapsar. DEHB nörolojik bir problem olduğu için ilaçsız tedavi yaklaşımları yeterli sonuçlar sağlamayacaktır.

DEHB’ye sahip olan çocuklara uyum ve davranış problemleri, özgüvensizlik, dürtü kontrol sorunları, motivasyonsuzluk ve ders çalışma disiplinsizliği konularında ise bilişsel davranışçı terapi yöntemi ile desteklenme yapılması gerekmektedir.

Bunun yanında DEHB’ye sahip olan çocuklar zekasal bir sıkıntı yaşamasalar dahi dikkatlerini yoğunlaştırmada ve devam ettirmede sorunlar yaşadıklarından dolayı dikkat becerilerini geliştirmek için özel eğitim desteği almaları gerekmektedir.

Aile rehberliğinin bu süreçte katkısı çok önemlidir. Aileye, çocuğun ders başarısızlığına, davranış problemlerine, dikkatini arttırabilmesine, özgüvensel çalışmalarına dair rehberlik edinilmesi hem sorunlarla baş etmede hem de çıkabilecek herhangi bir olası sorunu önlemede faydalı olmaktadır.